نور پردازی غیر مستقیم چیست

خونه‌شو- چه احساسی دارید اگر به استودیوم فوتبال بروید و ببینید به جای پرژکتورهای عظیم دور زمین را با شمع روشن کرده‌اند؟ طبیعتا نه تنها بازی را نمی‌بینید بلکه دیگر اصلا حس و حال هیجان یک بازی فوتبال را ندارید. اما همین نورپردازی برای عبادتگاه‌ها یا سالن مراسم ختم یا یک خلوت عاشقانه مناسب است.  نورپردازی نقش مهمی در ایجاد حس و حال‌های متفاوت در فضاهای مختلف دارد و باعث تغییر حس دریافتی از فضا می‌شود. امروزه در زبان عامیانه به نور مرکز سقف که معمولا از لوستر است می‌گوییم نور مستقیم و به نور آباژور و دیوارکوب و شمع می‌گوییم نور غیر مستقیم. اما نور پردازی غیر مستقیم تعریف گسترده و حرفه‌ای دارد که فراتر از این یک جمله است.  نور مستقیم یعنی هیچ چیز بین منبع نور و محدوده نورپردازی شده وجود نداشته باشد.  اگر این محدوده توسط نور مستقیم روشن نشده باشد اما به شکل دیگری نور دریافت ‌کند به این معناست که در این محدوده نور غیر مستقیم است. در مثالی ساده فردی را تصور کنید که زیر آفتاب بدون هیچ حفاظی دراز کشیده؛ او دارد از نور مستقیم خورشد استفاده می‌کند. اما اگر همین فرد زیر سایه‌بان یا محافظی باشد باز هم اطراف‌ش روشن است اما دارد از نور غیر مستقیم خورشید استفاده می‌کند.

در مکان‌های مختلف می‌توان از هر دو نور استفاده کرد اما بهتر است بدانیم هر کدام کجا بیشترین کارایی را دارند. مهم‌ترین تفاوت بین نورپردازی مستقیم و غیر مستقیم  در این است که محل‌هایی که با نور مستقیم روشن شده‌اند، سایه‌های تیره‌تر و نقاط روشن پر نورتری دارند. این در حالی است که نور غیر مستقیم، روشنایی نَرم‌تری ایجاد می‌کند و به اصطلاح کنتراست تصویر را کم می‌کند. این نور پردازی چشم‌نواز و آرامش‌بخش و خیال انگیز است.

نورپردازی غیرمستقیم یا Indirect Lighting

نورپردازی غیر مستقیم یعنی منابع نوری که روشنایی را به‌طور غیرمستقیم فراهم می‌کنند. این نور در محل‌هایی از خانه کاربرد دارد که برای آرامش و استراحت در نظر گرفته شده، مانند نشیمن و اتاق خواب. نور غیر مستقیم خود بر دو نوع است: نور منعکس‌شده و نور عبور کرده از شیشه مات و پارچه و سایر متریال‌های مات.

طراحان داخلی از نور منعکس شده برای نمایش دیوارها و سقف‌ها و آثار هنری مثل تابلو و غیره استفاده می‌کنند خصوصاً دیوارهایی که با یک کاغذ دیواری خاص و طرح‌دار پوشیده شده است. نورهای خطی و ریسه‌ای که در محل‌های مناسب سقف‌ها و دیوارها قرار گرفته‌اند به همین منظور طراحی شده‌اند. روش دیگر قراردادن لامپ‌های خطی بالاتاب در بالای کابینت آشپزخانه و دستشویی می‌باشد. دیوارکوب‌هایی که عمده نور را به سمت بالا هدایت می‌نمایند نیز از سایر روش‌های نورپردازی بازتابشی (غیرمستقیم) است. نور مخفی هم یکی از ژانرهای نورپردازی غیرمستقیم است.

آباژورها یا همان چراغ‌های دارای شید پارچه‌ای و آویزهای به شکل طبل نور غیرمستقیم ایجاد می‌کنند و جزو انتخاب‌های محبوب در طراحی فضاها با نور غیرمستقیم هستند. از آباژور در رستوران‌های مجلل، لابی هتل‌ها، اتاق پذیرایی، اتاق خواب، نشیمن و هرکجا که نیازمند یک فضای گرم و دلنشین است و در عین حال می‌خواهیم آرامش را هم منتقل کند، می‌توان استفاده کرد. آویزهای شیشه‌ای و آباژورها، به فضای خانه رنگ می‌دهند و از یکنواختی دکور جلوگیری می‌نمایند. بنابراین از واجبات طراحی خانه هستند.

از نور غیر مستقیم در همه جا می‌شود استفاده کرد اما اگر می‌خواهید چشم‌تان ضعیف نشود برای مطالعه یا کار نورمستقیم یا چراغ رومیزیتوصیه می‌شود. همچنین توجه نمایید که نور غیر مستقیم در جایی که نور مستقیم فراوان است، به راحتی جلوه خود را از دست می‌دهد. به‌عنوان مثال تمام زیبایی یک آباژور در جایی است که نور فضا غیرمستقیم و کم باشد. اگر در همان اتاق یک لوستر چند شاخه و بزرگ روشن باشد دیگر نور آباژور به راحتی از نظر مخفی می‌ماند.

برای فضاهایی مثل کانتر آشپزخانه و هر جایی که دید کافی لازم دارد حتما باید از نور مستقیم استفاده کنید. برای سازمان‌ها و ادارات و غیره هم نور غیر مستقیم جواب نمی‌دهد و البته برای صرفه‌جویی در برق بهتر است پنجره‌های نورگیر طراحی شوند که بشود از نور آفتاب استفاده کرد.

بیمارستان‌ها و دندانپزشکی‌ها هم نور مستقیم لازم دارند اما برای مطب روانشناسان یا روان‌پزشکان نور غیر مستقیم مناسب‌تر است.  از فضاهایی که طراحی با نور غیرمستقیم آنها را دل‌نشین‌تر و آرامش‌بخش‌تر می‌کند استخرهای خصوص هستند. استخرهای رو باز در منظره شب با این مدل طراحی نور جذاب‌تر می‌شود و استخرهای سرپوشیده هم جو دل انگیزتری پیدا می‌کنند. در روشنایی نمای ساختمان هم معمولا از نور غیر مستقیم استفاده می‌کنند که در شب تصویری ملایم و آرامش‌بخش می‌سازد. 

نور غیرمستقیم به دلیل جذب نور توسط دیوارها، سقف، شیشه‌های مات و غیره. دارای بازدهی پایین‌تر است اما مزیت آن در کم شدن سایه‌های شدید و به اصطلاح «نرم شدن نور» است. نبود سایه‌های تیز بیشتر برای نور عمومی و خانگی مناسب است.

ترکیب نورپردازی مستقیم و غیر مستقیم

امروزه بسیاری از طراحان روشنایی از ترکیب هر دو شیوه نورپردازی مستقیم و غیر مستقیم برای طراحی روشنایی و نورپردازی فضاهای داخلی و بیرونی استفاده می‌کنند. ترکیب نورپردازی مستقیم و غیر مستقیم امکان ایجاد توازن میان نورپردازی نرم و تاکیدی را ایجاد می‌کند. همینطور نور ترکیبی باعث کاهش مصرف انرژی به طور نسبی برای فضاهای نسبتا بزرگ و کاهش میزان خیرگی ناشی از نورپردازی مستقیم و راحتی چشم افراد حاضر در فضا می‌شود.  نورپردازی ترکیبی باعث می‌شود سایه‌های تیز و نامطلوب در محیط ایجاد نشود.